Rijksvaccinatieprogramma: hoe houden we de vaccinatiegraad hoog genoeg?
De vaccinatiegraad
Elk jaar wordt er een half procent méér kinderen niet ingeënt. Landelijk ligt de vaccinatiegraad tussen de 92 en 96 procent. De minimale vaccinatiegraad is door de WHO gesteld op 90%. Hoogste tijd om in actie te komen.
RVP: bescherming voor de zwakkeren
Het rijksvaccinatieprogramma (RVP) bestaat sinds 1957 en is een van de meest effectieve interventies die Nederland kent als het gaat om volksgezondheid. Het RVP beschermt tegen twaalf ernstige infectieziekten. Vaccinatie biedt niet alleen bescherming aan de gevaccineerde, maar stopt ook de verspreiding van ziekteverwekkers.
Deelname is vrijwillig en daarom bepaalt de bereidheid van ouders om hun kinderen te laten vaccineren de vaccinatiegraad. De minimale vaccinatiegraad is door de WHO gesteld op 90% (95% is beter), want dan ontstaat groepsimmuniteit: ook niet-gevaccineerden zijn dan beschermd. Landelijk ligt de vaccinatiegraad nu tussen de 92 en 96 procent en die neemt momenteel met een half procent per jaar af.
De GGD heeft samen met de gemeenten een belangrijke rol ouders goed voor te lichten en te motiveren hun kinderen te vaccineren. Doel is om op deze manier ziektes helemaal uit te bannen. Denk bijvoorbeeld aan polio, wat niet meer voorkomt in Nederland.
Uitzonderingen zijn kinkhoest, wat je na inenting nog steeds kunt krijgen, zij het milder, en HPV, de ziekte die baarmoederhalskanker veroorzaakt. Daarvoor geldt geen groepsimmuniteit.
Feiten en achtergrond
Alle kinderen krijgen een uitnodiging om te vaccineren volgens een landelijk schema.
Bron: RIVM, vaccinatiegraad 2016
Regionale vaccinatiegraad zuigelingen boven 90% uitgezonderd Volendam
De vaccinatiegraad onder zuigelingen in de regio Zaanstreek-Waterland ligt in de meeste gemeenten boven het landelijk gemiddelde van 93,1%. Alleen de gemeente Edam-Volendam haalt een gemiddelde lager dan de WHO-norm, namelijk 84%. Uit nadere analyse blijkt dat dit probleem vooral in Volendam speelt, de kernen Edam en Zeevang halen wel het landelijk gemiddelde.
In Volendam ligt de gemiddelde vaccinatiegraad dus nog lager dan 84%, een situatie die ook in meerdere andere Nederlandse gemeenten speelt. Dit is dusdanig laag dat er geen sprake meer is van groepsimmuniteit met het bijbehorende risico op een epidemie onder niet-gevaccineerde personen. Hier is lokaal extra aandacht aan gegeven via nieuwsberichten en samenwerking met de huisartsen. Dit heeft nog niet tot een verhoging van de vaccinatiegraad geleid. De invloed van deze preventieve maatregelen is echter ook niet goed te meten. Zonder deze interventies was de vaccinatiegraad wellicht nog lager geweest.
Vaccinatiegraad kleuters in regio boven de 90%
De gemiddelde vaccinatiegraad voor kleuters ligt landelijk op 93,7%. Tabel 2 laat deze zien voor de gemeenten in de regio Zaanstreek-Waterland.
Alleen in de gemeente Beemster ligt de vaccinatiegraad net onder de landelijke norm. In de gemeente Oostzaan zijn nagenoeg alle kleuters volledig gevaccineerd.
Vaccinatiegraad schoolkinderen in regio boven de 90%
Op de leeftijd van 9 jaar krijgen alle kinderen een oproep voor de BMR en DTP. In alle gemeenten wordt de norm van 90% gehaald. Het landelijk gemiddelde ligt op 92%, ook dat wordt nagenoeg overal ruimschoots gehaald. De vaccinatiepercentages zijn voor BMR en DTP gelijk in alle gemeenten.
Vaccinatiegraad HPV in regio nog niet overal boven de 60%
Voor HPV, het vaccin tegen baarmoederhalskanker dat in 2009 is ingevoerd, wordt landelijk een gemiddelde vaccinatiegraad gehaald van 61%. Het HPV-vaccin biedt bescherming tegen twee varianten van het humaan papilloma virus, dat 70% van de gevallen van baarmoederhalskanker veroorzaakt.
Meisjes vanaf 12 jaar krijgen deze vaccinatie aangeboden. Voor de meeste gemeenten in onze regio is dit gelijk aan het landelijk gemiddelde met een uitschieter naar Wormerland waar 72,9% van de meisjes zich heeft laten inenten. In de gemeente Beemster is dit lager dan het landelijk gemiddelde. In de gemeente Edam-Volendam is het percentage slechts 25,3%.
Motivatie voor niet vaccineren verschilt
Elk jaar daalt landelijk de vaccinatiegraad met 0,5%. Niet-vaccineren komt vooral voor bij ouders die vaccinaties weigeren vanwege hun geloofsovertuiging en bij de groep zogenaamde kritische ouders. Dit zijn vaak hoger opgeleide ouders die niet vaccineren omdat ze twijfelen aan het nut of bezorgd zijn over bijwerkingen of mogelijke langetermijngevolgen. Met name deze tweede groep ouders lijkt landelijk toe te nemen.
Draagvlak bij ouders houden en vergroten is een van de grootste uitdagingen waar de overheid zich voor gesteld ziet. De GGD doet daarom in 2017 kwalitatief onderzoek naar de motivatie van ouders om al dan niet te vaccineren. Daarnaast onderzoekt het RIVM de oorzaak van de landelijk afnemende vaccinatiegraad.
Samenvatting
In alle gemeenten in Zaanstreek-Waterland zien we een voldoende vaccinatiegraad en voldoen we aan de landelijke eis van 90%. Alleen in Volendam wordt deze niet gehaald. Deze vaccinatiegraad is inmiddels zo laag dat de kans op een epidemie van bijvoorbeeld mazelen steeds groter wordt. Extra lokale aandacht heeft in 2016 niet geleid tot een verbetering, maar de vaccinatiegraad is ook niet verder gedaald. Komend jaar vindt landelijk onderzoek plaats door het RIVM en volgen landelijke maatregelen om de vaccinatiegraad op een goed niveau te houden. Dit geldt niet alleen voor de gemeente Edam-Volendam maar ook voor andere gemeenten in Nederland waar de 90% niet gehaald wordt.
Aandachtspunten voor de toekomst
Ouders zoeken informatie over vaccineren via de media. Landelijk moet het RIVM in samenwerking met de gemeenten en GGD’en er daarom voor zorgen dat de juiste informatie makkelijk te vinden is op het internet. Zodra de onderzoeken van het RIVM en GGD afgerond zijn kunnen de daaruit volgende adviezen opgevolgd worden.