Doodsoorzaken

Lees hier de digitaal toegankelijke tekst

In 2020 overleden in Nederland 168.678 mensen. De belangrijkste doodsoorzaak waren nieuwvormingen [1]. Hieronder vallen kwaadaardige nieuwvormingen (kanker) en niet-kwaadaardige nieuwvormingen. Aan deze aandoening stierven ruim 47.000 Nederlanders. COVID-19 was de twee na meest voorkomende doodsoorzaak. Bij 17.463 sterfgevallen ging het om vastgestelde COVID-19 en bij 2.675 sterfgevallen was sprake van vermoedelijke COVID-19. Na kanker waren ziekten van het hartvaatstelsel, psychische stoornissen en ziekten van de ademhalingswegen de meest voorkomende doodsoorzaken in 2020.

Tabel 1
Top 5 sterfteoorzaken in 2020 in Nederland

Aandoening Aantal doden 2020
Nieuwvormingen 47.046
Ziekten van het hartvaatstelsel 36.579
COVID-19 20.138
Psychische stoornissen 22.674
Ziekten van de ademhalingswegen 10.495

Doodsoorzaken in Zaanstreek-Waterland

In de regio Zaanstreek-Waterland overleden de meeste inwoners aan overige doodsoorzaken (tabel 2). Veelvoorkomende groepen van doodsoorzaken die hieronder vallen zijn ziekten van het spijsverteringsstelsel (bijvoorbeeld lever- en darmziekten), ziekten van het urogenitaal stelsel (bijvoorbeeld nierziekten en ziekten van de urinewegen), en infectieziekten en parasitaire aandoeningen (bijvoorbeeld sepsis, gastro-enteritis en wondroos) [2]. Ook COVID-19 valt in onderstaande cijfers in de ‘overig’ categorie.

Tabel 2
Doodsoorzaken in 2020 in de regio Zaanstreek-Waterland en Nederland

Gemeente Nieuwvormingen Hart- en vaatstelsel Ademhalingsstelsel Uitwendig Overig
Beemster 16 20 5 3 27
Edam-Volendam 114 84 2 22 125
Landsmeer 45 24 9 1 27
Oostzaan 28 21 7 2 33
Purmerend 231 178 46 45 303
Waterland 61 39 11 11 60
Wormerland 43 32 7 7 66
Zaanstad 397 324 85 90 665
Nederland 47089 36622 10503 9030 65434

De sterfte aan overige doodsoorzaken (exclusief COVID-19) neemt sinds 2000 af en is de afgelopen tien jaar stabiel gebleven. Dat beeld is in 2020 niet veranderd [3]. Landelijk is te zien dat na aftrek van de vermoedelijke en vastgestelde COVID-19 sterfgevallen nieuwvormingen de meest voorkomende doodsoorzaak is. Voor de regio Zaanstreek-Waterland is dit moeilijker vast te stellen, omdat vermoedelijke sterfgevallen aan COVID-19 niet bekend zijn.

Dementie, meest voorkomende doodsoorzaak in de toekomst

In de voorspelling van het CBS zal het aantal mensen dat landelijk overlijdt als gevolg van dementie met 150 procent stijgen van bijna 17.000 in 2018 tot ruim 42.000 in 2040 [4]. Dementie is een syndroom dat veroorzaakt kan worden door verschillende aandoeningen, zoals de ziekte van Alzheimer. Deze komen vooral op oudere leeftijd voor. Ruim 8 procent van de mensen boven de 65 jaar heeft dementie. Dit percentage stijgt naar 40% bij mensen boven de 90 jaar. De stijgende levensverwachting verklaart voor een groot gedeelte de toename in sterfte aan dementie. Maar ook de relatieve daling in andere aandoeningen zoals hart- en vaatziekten draagt hieraan bij. Steeds meer mensen overleven deze ziekten en overlijden in plaats daarvan aan dementie.

Tabel 3
Prognose aantal sterfgevallen per aandoening

Doodsoorzaak 2018 2040
Dementie 16.843 42.300
Longkanker 10.374 12.000
Hartfalen 7.480 11.100

Ook regionaal is er een grote stijging te verwachten van het aantal mensen wat gediagnosticeerd zal worden met dementie [5]. Een groot percentage zal ook sterven aan deze aandoening.

Tabel 4
Prognose aantal inwoners met dementie in regio Zaanstreek-Waterland en Nederland 2020-2050

Gemeente 2020 2025 2030 2040 2050
Edam-Volendam 550 750 950 1200 1400
Landsmeer 200 240 280 330 350
Oostzaan 170 200 260 350 420
Purmerend 1400 1700 2100 3000 4000
Waterland 360 460 560 720 820
Wormerland 310 380 450 560 700
Zaanstad 2300 2800 3300 4300 5500
Nederland 280000 330000 390000 520000 620000

Deze ontwikkeling zal voor een hoge ziektelast zorgen. Ziektelast is een maat om de impact die een ziekte of aandoening heeft op het leven van mensen op populatieniveau te meten. Door problemen met geheugen, spraak, en het uitvoeren van dagelijks activiteiten nemen het aantal gezonde jaren drastisch af.. Naast de impact op de samenleving zorgt dementie ook voor aanzienlijke druk op de gezondheidszorg. In 2015 bedroegen de zorguitgaven voor dementie zo’n 5 miljard euro. Niet alleen de zorg komt meer onder druk te staan. Doordat ouderen langer thuis blijven wonen, wordt er ook vaker beroep gedaan op familieleden, buren en omgeving’. Eén op de zes mantelzorgers geeft al aan zeer overbelast te zijn, waardoor meer uitval  te verwachten is [9]. Dementie zal de komende jaren steeds meer alle lagen van de bevolking raken.

Perinatale sterfte

Sinds 2011 hebben gemeenten de wettelijke taak gekregen om prenatale voorlichting aan aanstaande ouders te geven. Prenatale voorlichting bestaat uit voorlichting over de zwangerschap, bevalling en de periode daarna. Gemeenten zijn hier zelf verantwoordelijk voor.

Een belangrijk onderdeel van prenatale voorlichting bestaat uit scholing over risicofactoren voor perinatale sterfte. Dit is het aantal doodgeborenen na een zwangerschapsduur van 22 weken of meer en het aantal sterftegevallen in de eerste 7 dagen na de geboorte. Risicofactoren voor vroeggeboorte en babysterfte zijn bijvoorbeeld leefstijl van de aanstaande ouders, laaggeletterdheid, taalachterstand, armoede, obesitas en een niet-westerse herkomst van de moeder.

Een aantal veranderingen in de zorg heeft bijgedragen aan een daling van de perinatale sterfte. Voorbeelden zijn de invoering van de 20-wekenecho, ander ivf-beleid waardoor minder meerlingzwangerschappen voorkomen, betere zorg voor kwetsbare zwangere vrouwen en betere behandeling van extreem vroeggeboren kinderen [6].

In 2020 stierven in Nederland 1.273 (7,7 per 1.000) kinderen vóór, tijdens of in de eerste 28 dagen na de geboorte, na een zwangerschapsduur van 22 weken of meer [7]. Als we alleen de sterfte in de eerste 7 dagen na de geboorte meetellen, bedraagt de perinatale sterfte 7,3 per 1.000 (1.202 kinderen).
De regionale cijfers zijn alleen beschikbaar voor de jaren 2013-2020 (tabel 5) [8]. Omdat het om kleine aantallen gaat, fluctueren de cijfers nogal. Als het cijfer in een jaar veel hoger of lager is dan gemiddeld, is de kans dan ook groot dat dit op toeval berust.

Tabel 5
Aantal perinatale sterftegevallen per 1000 geboorten

Gemeente 2013-2017 2018 2019 2020
Beemster 4,7 2,3 2,2 nvt
Edam-Volendam 5,2 4,7 4,1 5,1
Landsmeer 4,4 4,2 4,3 6,2
Oostzaan 0 0 0 2,4
Purmerend 3,8 5,9 4,5 4,5
Waterland 1,4 3 1,6 0
Wormerland 0 0 0 0
Zaanstad 4,4 4 4,8 5,8
Nederland 4,4 4,5 4,5 4,3

Meer informatie?

Neem contact met ons op voor meer informatie over dit onderwerp.