Alcohol – toegankelijke tekst
Alcohol is naast het meest gebruikte genotmiddel ook een van de belangrijkste risicofactoren voor ziekte en sterfte. Naast talrijke gezondheidsproblemen en acute verwondingen door ongevallen, levert alcoholgebruik ook maatschappelijke problemen op. Denk aan werkverzuim, misdrijven en overtredingen. In geld uitgedrukt gaat het om miljarden euro’s per jaar. Hoewel er steeds meer bewustwording optreedt, blijft inzetten op alcoholpreventie belangrijk.
Cijfers en trends
In de regio Zaanstreek-Waterland zijn mensen de afgelopen tien jaar minder gaan drinken
Over het algemeen zijn mensen in de regio Zaanstreek-Waterland minder gaan drinken in de afgelopen tien jaar. Dit is in lijn met de landelijke trend. Volgens de oude richtlijn drinken mannen overmatig als ze meer dan 21 glazen per week drinken en vrouwen als ze meer dan 14 glazen per week drinken. Volgens de nieuwe Richtlijn Goede Voeding drinken mannen overmatig als zij meer dan 14 glazen alcohol per week drinken en vrouwen als ze meer dan 7 glazen alcohol per week drinken.
Minder overmatige drinkers in de regio Zaanstreek-Waterland
In 2020 is het percentage inwoners van de regio Zaanstreek-Waterland dat overmatig drinkt significant afgenomen ten opzichte van 2012. Namelijk van 23% naar 19% voor volwassenen en van 21% naar 15% voor senioren, bron 1. De regio wijkt hierin niet af van landelijke cijfers. Wel zijn er verschillen tussen gemeenten. In Edam-Volendam, Landsmeer, Waterland en Wormerland ligt het percentage overmatige drinkers hoger dan in de rest van de regio. De verschillen in alcoholgebruik tussen gemeenten zijn ook terug te zien onder jongeren. In de gemeenten Edam-Volendam (84%), Beemster (81%) en Wormerland (84%) drinkt het grootste percentage jongeren alcohol. In Oostzaan drinkt daarentegen 69% van de jongeren alcohol, bron 2.
Volgens de nieuwe Richtlijn Goede Voeding dronk nog 21% van de volwassenen in de regio overmatig in 2012, tegenover 18% in 2016 en 15% in 2020. Ook bij senioren zien we een daling in overmatige drinkers. In 2012 ging het om 23% van de senioren, in 2016 om 22% en in 2020 om 19%. De nieuwe richtlijn is aanzienlijk strenger dan de oude richtlijn. Volgens de oude richtlijn schommelen dezelfde percentages tussen de 5 en 10%.
Percentage vrouwen dat drinkt tijdens de zwangerschap gedaald
Het drinken van alcohol tijdens de zwangerschap verhoogt het risico op een miskraam of vroeggeboorte en kan schadelijk zijn voor de geestelijke ontwikkeling van een kind, bron 3. In 2011, 2016 en 2020 dronk slechts 1% van de moeders in Zaanstreek-Waterland alcohol tijdens de zwangerschap. Het percentage vrouwen dat tijdens de zwangerschap stopte met alcohol drinken, verschoof van 6% in 2011 naar 1% in 2016 en 2% in 2020. De daling heeft te maken met de toename van het aantal vrouwen dat helemaal niet dronk tijdens de zwangerschap: van 93% in 2011 en 97% in 2016 tot 97% in 2020, bron 4.
Jongeren in de regio Zaanstreek-Waterland drinken steeds minder
Jongeren drinken veel minder dan de afgelopen jaren. Ook het aantal jongeren dat aan binge drinking doet (het drinken van vijf glazen alcohol of meer tijdens één gelegenheid) neemt af. In 2019 heeft 13% van de jongeren uit klas 2 en 4 in de regio Zaanstreek-Waterland aan binge drinking gedaan. In 2010 was dit nog 35%, bron 4. De gemiddelde leeftijd waarop jongeren in Nederland beginnen met het drinken van alcohol is sinds 1999 met één jaar gestegen (van 12,3 jaar in 1999 naar 13,3 jaar in 2019), bron 5, maar ligt nog ver onder de wettelijke leeftijdsgrens van 18 jaar. Ook in de regio Zaanstreek-Waterland drinkt 98% van de jongeren tussen de 16 en 25 jaar voor het eerst alcohol voor hun achttiende.
Overmatig drinken verschilt tussen mannen en vrouwen, en neemt af met de leeftijd
Landelijk drinken jongeren het vaakst overmatig. Daarna neemt het overmatig drinken af met de leeftijd. Ook zwaar drinken neemt af met het stijgen van de leeftijd, met name personen tussen 18 en 29 jaar drinken vaak zwaar. Over het algemeen drinken mannen vaker en meer alcohol dan vrouwen, bron 6. In Zaanstreek-Waterland drinkt 52% van de mannen tussen 16 en 25 jaar bij 4 of meer gelegenheden per maand alcohol, tegenover 44% van de vrouwen tussen 16 en 25 jaar. Maar omdat de gezondheidsrisico’s per glas (en daarmee ook de normen voor overmatig drinken) voor vrouwen anders zijn dan voor mannen, zijn de gevolgen van het huidige alcoholgebruik minimaal even groot. Als het gaat om binge-drinken, waaronder 5 of meer drankjes per gelegenheid wordt verstaan, geeft 60% van de mannen aan dit de afgelopen maand te hebben gedaan, tegenover 49% van de vrouwen. 20% van de mannen geeft zelfs aan zwaar te binge-drinken. Zij hebben minstens 5 keer in de maand 5 of meer drankjes gedronken bij 1 gelegenheid. Bij vrouwen was dat 8%.
Wat doet de GGD?
De GGD monitort en signaleert (trends rondom) alcoholgebruik en de bijbehorende problematiek. Dit doen we via onderzoeken onder inwoners en via input van Straathoekwerk en Brijder verslavingszorg. Met de data die we verzamelen, signaleren we kansen voor doeltreffende alcoholpreventie. Die kennis delen we met gemeenten, bijvoorbeeld bij het opstellen van gezondheidsbeleid en een lokaal preventieakkoord. We geven advies en voeren preventieve activiteiten uit, zoals het implementeren van alcoholpreventieprogramma’s in het onderwijs.
Verder organiseert de GGD gezondheidscampagnes om bewustwording en gedragsverandering in de regio te stimuleren. En haken we aan bij landelijke activiteiten van bijvoorbeeld Alcohol Alliantie Nederland en het Trimbos Instituut. Voorbeelden zijn:
Waar liggen kansen?
Er zijn veel landelijke initiatieven en maatregelen om alcoholconsumptie te verminderen. In het Nationaal Preventieakkoord staat wat de samenwerkende partijen doen om dit doel te bereiken. Ook in de regio Zaanstreek-Waterland zetten we in op alcoholpreventie en minder alcoholconsumptie. Zo ondervinden minder jongeren de schadelijke gevolgen van alcohol en wordt het minder verleidelijk om te beginnen met het drinken van alcohol. Volwassenen die overmatig alcohol drinken krijgen hulp om te stoppen. Als gemeente kunt u hierop voorborduren binnen uw gemeentelijke gezondheidsbeleid.
Een streng alcoholbeleid heeft een bewezen groot effect op het aantal jongeren dat begint met alcohol drinken. Volgens de Alcoholwet stellen gemeenten een preventie- en handhavingsplan op om alcoholgebruik onder jongeren te voorkomen. Om dit te versterken is het van belang om het thema te integreren in het gemeentelijke gezondheidsbeleid. De meeste kans op succes ontstaat als alcoholpreventie een vast thema wordt binnen het gezondheidsbeleid, met een bijbehorende begroting en terugkerende plaats op de gezondheidsagenda.
Daarnaast kunt u het thema alcoholpreventie opnemen in een lokaal preventieakkoord. Zo wordt alcoholbeleid onderdeel van genotmiddelenpreventie én sluit het aan bij landelijke maatregelen en (lokale) interventies. Voor een goede uitvoering is samenwerking tussen gemeenten, jeugdgezondheidszorg, ziekenhuizen, onderwijs, horeca en verenigingen belangrijk. Ook is het van belang om per doelgroep gerichte interventies in te zetten tegen (vermindering van) alcoholgebruik.
Verder kunt u als gemeente maatregelen nemen om kinderen en jongeren te beschermen tegen alcoholgebruik en de verleiding om te beginnen met drinken. Denk hierbij aan handhaving van de alcoholleeftijd, alcohol uit het zicht van kinderen houden, een streng beleid voeren op alcoholreclame en personeel en vrijwilligers van horeca en sportverenigingen een cursus verantwoord alcohol schenken laten volgen.
Een aantal Nederlandse gemeenten experimenteert met het zogenaamde IJslandse preventiemodel. Doel is een positieve leefomgeving te creëren waarin jongeren gezond, veilig en kansrijk kunnen opgroeien zonder middelengebruik. IJsland heeft met deze aanpak het aantal grootgebruikers van drank, sigaretten en drugs drastisch teruggedrongen.
Meer informatie?
Neem contact met ons op voor meer informatie over dit onderwerp.