Gezond gewicht

Lees hier de digitaal toegankelijke tekst

Overgewicht heeft een negatief effect op zowel de fysieke als de mentale gezondheid. Volgens de landelijke VTV stijgt het percentage 18-plussers met een Body Mass Index (BMI) van 25 of hoger van 49 procent in 2015 naar 62 procent in 2040 (van 6,6 miljoen naar 9,1 miljoen mensen).
De belangrijkste oorzaken van overgewicht en obesitas zijn voeding  (te hoge energie-inname) en te weinig lichamelijke activiteit, bron 1. Een reden voor deze ongezonde leefstijlkeuzes is een omgeving die mensen stimuleert om te veel en te calorierijk te eten en daarnaast weinig te bewegen. Ook weinig slaap kan invloed hebben op iemands eetlust en lichaamsgewicht.
Van de totale ziektelast in Nederland is een aanzienlijk deel toe te schrijven aan (ernstig) overgewicht. Hoe ernstiger het overgewicht, hoe hoger de kosten. Over de gehele levensloop schatten internationale studies de totale kosten van obesitas bij kinderen op 150.000 euro per kind, bron 2. Inzet op preventie bespaart dus zorgkosten in de toekomst.

Cijfers en trends

De helft van de volwassen inwoners (18-65 jaar) in Zaanstreek-Waterland is te zwaar. Dit is meer dan gemiddeld in Nederland (47%). Bij de 65-plussers is zelfs 60% te zwaar, bron 3.

Bron: Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2020 GGD’en, CBS en RIVM.

Mannen hebben vaker overgewicht dan vrouwen, vrouwen hebben daarentegen vaker ernstig overgewicht (obesitas). Hoogopgeleiden hebben minder vaak overgewicht, dit geldt voor mannen en vrouwen. Zowel volwassenen als kinderen met een niet-westerse achtergrond zijn vaker te zwaar, bron 4. Wanneer we kijken naar het verloop van de tijd, is het percentage overgewicht sinds 2012 stabiel gebleven, bron 5.

Bron: GGD Gezondheidsmonitor volwassenen 2012, 2016 en 2020.

Voor een vergelijkbare figuur van de senioren klikt u hier.

Ook kinderen hebben last van overgewicht. Het hebben van overgewicht kan vervelende gevolgen hebben voor het kind. Niet alleen zijn de gezondheidsrisico’s hoog, ook ervaart het kind andere lasten. De meeste kinderen met overgewicht worden gepest. Dat vergroot de kans op een lage zelfwaardering en daarmee samenhangende psychosociale problemen, zoals verdriet en eenzaamheid. Daarnaast leidt overgewicht in de kindertijd bij tachtig procent van de kinderen tot overgewicht op volwassen leeftijd, bron 6. In ZW is 1 op de 10 kinderen al voor hun vierde verjaardag te zwaar. Dit percentage is de afgelopen tien jaar stabiel.

Verschillen tussen gemeenten

Binnen de regio zijn er verschillen tussen gemeenten wat betreft het percentage overgewicht. Zo komt overgewicht in de gemeenten Beemster en Edam-Volendam minder vaak voor dan in de rest van de regio. Toch zijn ook hier 41 en 44% van de volwassenen te zwaar.

Bron: GGD ZW cijferwebsite

Wat doen wij voor de regio?

Omdat een gezonde toekomst begint bij de jeugd, richt de GGD de interventies in de regio voornamelijk op jeugd en gezinnen. Met diverse programma’s, projecten en interventies werken we aan een integrale aanpak waarbij niet alleen wordt gekeken naar het individu maar ook naar alle verschillende omgevingen (thuis, school, wijk, werk, zorg) waar overgewicht en obesitas ontstaan en in stand worden gehouden. Binnen deze integrale aanpak is oog voor:

  • Fysieke en sociale omgeving
  • Voorlichting en educatie
  • Signalering, advies en ondersteuning
  • Regelgeving en handhaving

Verschillende interventies die hiertoe worden ingezet zijn:

  • Gezonde School – aanpak
    Bijvoorbeeld middels de themacertificaten Voeding en Bewegen & sport.
  • JOGG Gezonde jeugd, gezonde toekomst
    JOGG is een integrale wijkaanpak om een gezonde omgeving te creëren.
  • Gezond opgroeien
    Dit project zet zich in om kinderen in Zaanstreek-Waterland kansrijk en gezond op te laten groeien. Gezond opgroeien wordt uitgevoerd in 5 gemeenten.
  • Traject Gezond Gewicht bij de JGZ
    In dit traject worden ouders van kinderen met overgewicht begeleid door de jeugdverpleegkundige.
  • Centrale zorgverlener (CZV) in de wijk
    De CZV heeft een centrale rol in de aanpak van overgewicht. Ze ondersteunen gezinnen die naast overgewicht ook met andere problematiek te maken hebben. De CZV is het eerste aanspreekpunt voor professionals voor vragen of verwijzing rondom overgewicht en andere (sociale) factoren die daarbij een rol spelen.

Waar liggen kansen?

Preventie van overgewicht is een van de speerpunten in het Nationaal Preventieakkoord. De maatregelen uit dit preventieakkoord richten zich voor een groot deel op het gezonder maken van de leefomgeving, waarin de gezonde keuze de makkelijkste keuze is. Denk aan meer Gezonde Scholen, een goed sport- en beweegaanbod in de wijk, meer bewustzijn bij ouders en meer zorg en ondersteuning voor mensen met obesitas. Lokale samenwerking is daarbij belangrijk.
Overgewicht komt relatief vaak voor bij mensen met een lager opleidingsniveau en/of een niet-westerse achtergrond. Gerichte aandacht voor deze doelgroepen is daarom belangrijk.

We zien diverse kansen voor het voortzetten en uitbreiden van de aanpak gezond gewicht in onze regio:

  • Het inzichtelijk maken van bestaande initiatieven en deze met elkaar verbinden, zoals aansluiten van het lokaal preventieakkoord.
  • Goed aansluiten bij beleid en bestaande initiatieven en aanbod in de wijk (zowel ondersteuningsaanbod als aanbod aan activiteiten).
  • Inzetten op een goede samenwerking tussen professionals uit zorgdomein, sociaaldomein, onderwijs en sport als voorwaarde om gezinnen in kwetsbare omstandigheden te bereiken en hen passende ondersteuning aan te kunnen bieden. Met de lokale (JOGG) gezondheidsnetwerken faciliteren we professionals in deze samenwerking.
  • Het zelf vervullen van een voorbeeldfunctie, bijvoorbeeld door op gemeentelijke terreinen de gezonde keuze aan te bieden (voor de inwoners en werknemers van de gemeente).
  • Sturen op het verminderen van verleidingen en bevorderen van gezonde keuzes in het stedelijke, fysieke domein. Bijvoorbeeld door regels op te nemen dat in de buurt van scholen geen fastfood wordt aangeboden. Of juist te stimuleren dat er zich winkels vestigen die gezonde producten aanbieden of door watertappunten te plaatsen.
  • Inzetten van regels en handhaving en het stimuleren van publieke en private partijen om een gezonde omgeving te creëren. Dit kan bijvoorbeeld door de gezonde keuze als voorwaarde mee te geven bij het verstrekken van vergunningen en subsidies voor evenementen.