Eigen regie – toegankelijke tekst
De participatiewet gaat uit van de eigen verantwoordelijkheid en regie van burgers. Tegelijkertijd neemt die eigen regie door de vergrijzing verder af. Als iemand niet zelf de regie kan voeren, kunnen zorgproblemen zich langer voortslepen dan nodig, met grotere problematiek en hogere kosten tot gevolg. Dit geldt vooral voor senioren, mensen met een niet-westerse afkomst en laagopgeleiden, bron 1. Met de ontwikkeling van een bredere kijk op gezondheid, de zogenaamde Positieve Gezondheid, is er meer aandacht voor het belang van eigen regie en het ondersteunen van mensen hierin.
Eigen regie belangrijk voor autonomie en identiteit
Eigen regie gaat over het praktische vermogen om jezelf te redden in lichamelijk, sociaal en psychisch opzicht, al dan niet met hulp van anderen. Door eigen regie kun je beter met tegenslagen omgaan. Ook vermindert het stress en bevordert het je welbevinden, bron 2.
Eigen regie, eigen kracht, eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid zijn begrippen die vaak door elkaar worden gebruikt. Ondanks dat er onderlinge overlap bestaat, zijn zij fundamenteel verschillend. Movisie heeft hier in 2013 een uitgebreide publicatie aan gewijd, met de volgende verduidelijking:
Eigen regie betekent zelf bepalen. De kernvraag is: wat wil ik?
Eigen kracht betekent zelf kunnen. De kernvraag is: wat kan ik?
Zelfredzaamheid betekent zelfstandig mee kunnen doen. De kernvraag is: is compensatie nodig?
Eigen verantwoordelijkheid betekent zelf moeten of mogen. De kernvraag is: wat moet of mag ik zelf doen?
Waar eigen regie dus gaat om kiezen en bepalen, gaat zelfredzaamheid om het zelf kunnen doen. Er bestaat soms spanning tussen eigen regie nemen en zelfredzaam zijn. Voor sommige kwetsbare mensen is het soms niet mogelijk om volledig zelfredzaam zijn, maar wel om zoveel mogelijk zelf de regie over het leven te nemen. En daarmee naar hun eigen beleving optimaal te functioneren.
Cijfers en trends
14% van de 65-plussers ervaart onvoldoende eigen regie
Zowel in heel Nederland als in de regio Zaanstreek-Waterland ervaart 14% van de mensen van 65 jaar of ouder in 2021 onvoldoende regie over het leven. Voor inwoners ouder dan 85 jaar is dit zelfs 31%. Zij lopen het risico om hun gevoel van autonomie en identiteit te verliezen en mogelijk minder sterk in het leven te komen staan, bron 1.
Eigen regie niet voor iedereen even vanzelfsprekend
In 2020 ervaart 7% van alle inwoners tussen de 18 en 65 jaar in de regio Zaanstreek-Waterland onvoldoende eigen regie over het leven. Inwoners met een niet westerse-migratieachtergrond ervaren vaker onvoldoende regie over het leven dan inwoners met een westerse etniciteit (11% versus 6 %), bron 3. Dit heeft vaak te maken met culturele aspecten. Ook inwoners met een laag opleidingsniveau ervaren vaker onvoldoende regie over het leven dan hoogopgeleide inwoners (11% versus 5%), bron 3. De oorzaak hiervoor is niet eenduidig, maar hulpverleners geven aan dat lager opgeleiden minder vaak een duidelijke hulpvraag hebben.
Vooral vrouwen zullen in de toekomst minder eigen regie ervaren
De verwachting is dat steeds meer inwoners onvoldoende regie over hun eigen leven ervaren, zo laat het trendscenario van de landelijke Volksgezondheid Toekomst Verkenning zien. Deze toename geldt voor mannen, maar vooral voor vrouwen. Dat komt doordat vrouwen ouder worden en een hogere leeftijd samenhangt met minder ervaren regie over het leven.
Wat doet de GGD?
De GGD monitort de gezondheid van de inwoners in Zaanstreek-Waterland en signaleert daarbij de gezondheidsrisico’s die zich voordoen. Met inzet op preventieve interventies en beleid, werkt de GGD aan het bevorderen van de gezondheid en het welzijn van inwoners.
Onze professionals staan naast de cliënt en maken gebruik van het perspectief van Positieve Gezondheid. Denk bijvoorbeeld aan gesprekken met ouders over onderwerpen die voor hen belangrijk zijn en een breed aanbod aan cursussen die aansluiten bij de verschillende domeinen van Positieve Gezondheid. Ook kijken we bij interventieontwikkeling niet alleen naar een gezondheidsprobleem, maar ook naar het systeem rondom de doelgroep.
Waar liggen kansen?
Om verantwoordelijkheid over het leven te kunnen nemen, moet iemand eigen regie kunnen voeren over het leven. Door de bredere kijk van Positieve Gezondheid terug te laten komen in beleid en dienstverlening, kunnen we mensen ondersteunen in de regievoering over hun leven.
Gemeenten kunnen inwoners faciliteren en ondersteunen in het maken van keuzes die bij de cliënt passen. Dit betekent dat de dienstverlening helder gecommuniceerd en uitgelegd moet worden en dat besluiten niet voor de cliënt, maar met de cliënt worden genomen. Hierbij is het belangrijk om te beseffen dat inwoners die gezondheidsachterstanden ervaren, vaak ook onvoldoende regie ervaren. De GGD denkt graag met gemeenten mee over de ontwikkeling van beleid en dienstverlening, met aandacht voor het vergroten van de eigen regie van de burger.
Naast beleid kunnen ook bepaalde interventies de eigen regie van burgers vergroten. Movisieheeft een interventie-databank ontwikkeld waarin interventies zijn beoordeeld op hun relevantie en effectiviteit. Hierin zijn onder meer de volgende interventies over. eigen regie opgenomen, die relevant zijn voor de regio Zaanstreek-Waterland:
- Oplossingsgericht werken. Dit is een basismethode in het sociaal werk voor mensen wiens eigen oplossend vermogen tekortschiet. Het doel is mensen in staat te stellen om op hun eigen manier en met mensen uit hun omgeving problemen aan te pakken.
- Eigen Kracht-conferentie. Deze conferentie geeft burgers zeggenschap en regie over hun eigen leven. Het is een activerings- en besluitvormingsinstrument, waarin burgers samen met hun eigen omgeving plannen bedenken om problemen op te lossen. Er bestaan verschillende varianten: voor individuen en families, voor herstel na een incident of misdrijf, voor een wijk of buurt en voor leervragen binnen of buiten de school. Uit effectonderzoek blijkt dat burgers er door deze methode daadwerkelijk in slagen regie en verantwoordelijkheid over hun eigen leven te nemen en te houden.
Zorg uit handen nemen vergroot niet het gevoel van eigen regie. Professionals en vrijwilligers moeten dan ook leren om te ‘zorgen dat’ in plaats van te ‘zorgen voor’. Movisie heeft hiervoor verschillende trainingen ontwikkeld. Lees meer over de ervaringen van en adviezen voor gemeenten.
Meer informatie?
Neem contact met ons op voor meer informatie over dit onderwerp.