Kansrijke start

Lees hier de digitaal toegankelijke tekst

Jaarlijks worden in Nederland ongeveer 170.000 kinderen geboren. Van hen heeft ruim 15% (28.000 kinderen) geen goede start in de eerste 1000 dagen van hun leven, door vroeggeboorte, een te laag geboortegewicht of door sociaaleconomische risicofactoren. Geen goede start hebben is een belangrijke voorspeller van fysieke en mentale problemen later. Daarom wordt steeds meer ingezet op het realiseren van een ‘Kansrijke Start’ voor alle kinderen.

  • Kansrijke Start is een landelijk actieprogramma, waarin gemeenten en het Rijk samen met wijkteams, welzijnswerk, GGZ en geboorte- en jeugdgezondheidszorg, werken aan een kansrijke start voor zoveel mogelijk kinderen [1].
  • Het programma heeft drie actielijnen: vóór de zwangerschap, tijdens de zwangerschap en na de geboorte.
  • Kansrijke Start doet een beroep op gemeenten en alle professionals in het sociale en medische domein om het belang van de eerste 1000 dagen van een kind uit te dragen en hier actief op in te zetten.

In de fase vóór de geboorte is veel gezondheidswinst te behalen. Dit blijkt onder andere uit het onderzoek van Tessa Roseboom en uit het in Engeland ontwikkelde manifest: The 1001 critical days. In navolging van het Engelse manifest schreef het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP) ook een manifest over het belang van de eerste 1000 dagen van een kind. Daarin schrijft het NIP dat de eerste 1001 dagen van een kind cruciaal zijn, onder andere voor de hechting en de ontwikkeling van het jonge brein. De inzet van specialistische kennis in deze eerste 1001 dagen kan problemen voorkomen en kostenbesparend werken op de langere termijn.

Cijfers en trends

Bij een kansrijke start spelen meerdere factoren een rol, waaronder emotionele voorbereiding op het ouderschap, gezonde leefstijl en opleidingsniveau van de ouders. Hieronder laten we cijfers zien uit onze regio van twee factoren, die een rol spelen bij een kansrijke start van kinderen, namelijk: hoe moeders hun zwangerschap hebben ervaren en of zij alcohol hebben gedronken tijdens hun zwangerschap.

In de regio Zaanstreek-Waterland heeft in 2020 81% van de vrouwen de zwangerschap positief ervaren. Dat is iets hoger dan in 2016 toen dat 80% was. Net als in 2016 drinkt 97% van de moeders in 2020 geen alcohol tijdens de zwangerschap [2].

Er zijn wel verschillen te zien per opleidingsniveau. In een gezin waar de ouders laag zijn opgeleid, ervaart 68% van de moeders de zwangerschap positief, tegenover 83% van de moeders in een middelbaar/hoogopgeleid gezin. Laagopgeleide vrouwen kiezen er vaker voor om geen alcohol tijdens de zwangerschap te drinken, 99% van hen drinkt geen alcohol tijdens de zwangerschap vergeleken met 97% van de zwangere vrouwen in een middelbaar/hoogopgeleid gezin [3]

Ook zijn er verschillen te zien tussen gezinnen waarin het kind bij beide ouders woont en andere gezinsvormen. In een gezin waar het kind bij beide ouders woont, ervaart 82% van de moeders de zwangerschap positief. Dat is fors hoger dan in andere gezinsvormen (71%). Daarnaast drinkt de moeder in tweeoudergezinnen vaker geen alcohol tijdens de zwangerschap (98% tegenover 96%) [3].

Wat doen wij voor de regio?

De GGD werkt samen met gemeenten en andere betrokken partijen, zoals verloskundigenpraktijken, kraamzorginstellingen en Jeugdgezondheid, aan het programma Kansrijke Start.

Voorbeelden van projecten waar de GGD een rol in speelt zijn:

  • de ontwikkeling van het Steunpunt Kwetsbare zwangeren
  • het optuigen van het prenataal huisbezoek [4]
  • de uitwerking van de maternale kinkhoestvaccinatie
  • het inbedden van het programma Nu niet Zwanger

Ook leidt de GGD haar personeel zo op dat zij kwetsbaarheid vroeg kunnen signaleren.

Waar liggen kansen?

Om (aanstaande) kwetsbare ouders te vinden, door te verwijzen en te ondersteunen is een sterk netwerk van belang. In de gemeenten van de regio Zaanstreek-Waterland zijn of worden coalities gevormd, om tot een gezamenlijke aanpak te komen.

Een kans die we zien is het vergroten van de gespreksvaardigheden van verloskundigen en kraamverzorgenden. Zodat zij naast de cliënt staan en kunnen én durven benoemen wat zij zien. Ook kan een nieuwe vorm van begeleiding (Stevig ouderschap) onzekere zwangeren beter begeleiden tot over de kraamperiode heen.

Het is belangrijk om als gemeente het totaalpakket Kansrijke Start implementeren, om tot een sluitende aanpak te komen rondom kwetsbare zwangeren. Dit totaalpakket bestaat naast reguliere zorg (onder meer geboortezorg en JGZ) uit zeven onderdelen:

  1. Nu Niet Zwanger
  2. SamenStarten
  3. Prenataal Huisbezoek
  4. Stevig Ouderschap
  5. VoorZorg
  6. Pop-poli
  7. Overleg Kwetsbare Zwangeren

Daarnaast zien we dat het belangrijk is om aandacht te besteden aan goede voorlichting (ook op het voorgezet onderwijs), om kwetsbare zwangerschappen te voorkomen.

Meer informatie?

Neem contact met ons op voor meer informatie over dit onderwerp.