Suïcidepreventie

Lees hier de digitaal toegankelijke tekst

In Nederland sterven gemiddeld vijf mensen per dag door suïcide. De afgelopen jaren is fors ingezet op een daling van dit aantal. Toch zullen er altijd mensen zijn die suïcide als een laatste uitweg zien. Er is dus continu aandacht en inzet nodig om met hen in gesprek te gaan en een adequate verwijzing voor hen te regelen. Ook moet er professionele aandacht zijn voor de nabestaanden en andere mensen uit de kring rondom degene die suïcide pleegt. Uit onderzoek blijkt namelijk dat zij een verhoogd risico lopen op het plegen van suïcide [1].

Cijfers en trends

Suïcide(pogingen) in Nederland en in de regio Zaanstreek-Waterland

In Nederland vinden jaarlijks gemiddeld 50.000 suïcidepogingen plaats. Daarvan komen er ongeveer 15.000 op de spoedeisende hulp (SEH) terecht [2]. Deze getallen zijn al een aantal jaar redelijk stabiel. In 2018 pleegden 1.829 mensen in Nederland zelfmoord. Dit is drie keer zo veel als het aantal verkeersdoden in dat jaar [3]. In de regio Zaanstreek-Waterland zijn de laatste 5 jaar 146 mensen overleden door suïcide. In 2020 overleden 28 inwoners van Zaanstreek-Waterland aan suïcide. Dat zijn er meer dan in 2018 (21) en 2019 (21) [4]. Het gaat hier om absolute aantallen. De cijfers in verhouding tot het aantal inwoners laat na 2015 een dalende lijn zien in het aantal suïcides (figuur 1). In 2020 gaat de lijn sinds jaren weer wat omhoog en komt dichter bij het landelijke aantal. In vergelijking met Nederland als geheel laat Zaanstreek-Waterland niet echt een duidelijk andere trend zien.

Suïcidale gedachten onder jongeren en volwassenen

In de regio Zaanstreek-Waterland lijkt het percentage 12- tot 17-jarigen met suïcidale gedachten gedaald van 20% (2010) naar 15% (2019). Bij volwassenen is het percentage ongeveer gelijk gebleven met 7% in 2016 en 6% in 2020 [5]. Deze cijfers zijn gebaseerd op onze gezondheidsmonitoren die de GGD eens in de vier jaar uitvoert .

Vooral LHB’ers en oudere mannen zijn risicogroepen

De grootste risicogroep voor het plegen van suïcide zijn mannen tussen de veertig en zeventig jaar. Risicofactoren zijn onder andere eenzaamheid, alcoholmisbruik, psychische klachten, een uitkering hebben en de aanwezigheid van schulden [6]. Uit landelijk onderzoek door 113 Zelfmoordpreventie blijkt verder dat zelfmoord onder lesbische, homo- en biseksuele jongeren 4,5 keer vaker voorkomt dan onder heteroseksuele jongeren.

Wat doen wij voor de regio?

De GGD is aanjager van een integrale aanpak voor suïcidepreventie in de regio Zaanstreek-Waterland. We stimuleren een ketenaanpak, gericht op het verbeteren van de samenwerking in de hulpverleningsketen rond suïcidepreventie. Vanaf januari 2022 valt suïcidepreventie onder de gemeenschappelijke regeling van de gemeenten waarvoor GGD Zaanstreek-Waterland werkt. Dat betekent dat er budget beschikbaar is voor een periode van vier jaar. Hiermee laten de gemeenten zien veel belang te hechten aan dit thema.
GGD Zaanstreek-Waterland (de afdeling Meldpunt – en Advies Bijzondere Zorg – MABZ) houdt zich bezig met de volgende activiteiten:

Leveren van nazorg aan mensen die een suïcidepoging hebben gedaan en bij ons zijn aangemeld, vaak door politie en ziekenhuis. Concreet betekent dit dat een medewerker van de afdeling MABZ in gesprek gaat met betrokkene, om een inschatting te maken van de suïcidaliteit, mogelijke problemen in kaart te brengen en zo nodig te verwijzen naar passende hulpverlening.
Leveren van nazorg aan nabestaanden. De aanpak hierbij is hetzelfde als hierboven beschreven.
Ondersteunen van scholen als een leerling of docent suïcide heeft gepleegd, samen met de Jeugdgezondheidszorg (JGZ). Het MABZ richt zich daarbij vooral op de kleine kring van directbetrokkenen; de JGZ op de betrokken klas(-sen).
Trainingen geven in het herkennen van suïcidaliteit en het bespreekbaar maken daarvan. Deze trainingen worden niet alleen door het MABZ gegeven maar ook door 113 Zelfmoordpreventie.
Omdat uit onderzoek bekend is dat de kans op nóg een suïcidepoging groter is na een eerdere poging, is het van groot belang zo snel mogelijk met betrokkenen in gesprek te gaan. GGD Zaanstreek-Waterland heeft daarvoor een samenwerking opgezet met het Zaans Medisch Centrum in Zaandam en met het Dijklander Ziekenhuis in Purmerend. De werkwijze is als volgt: de afdeling SEH meldt patiënten aan bij het MABZ (alleen met toestemming van de patiënt). Het MABZ neemt contact op zodra hij/zij weer thuis is, om een afspraak te plannen voor een gesprek, zo mogelijk bij de persoon thuis. Doel van dit gesprek is om een inschatting te maken van de mate van suïcidaliteit, hulp aan te bieden en eventueel door te verwijzen naar vervolghulp.

Waar liggen kansen?

Een kans op het gebied van suïcidepreventie is het verbeteren van de samenwerking tussen GGD Zaanstreek-Waterland en de crisisstructuur (Veiligheidsregio/GHOR/PSH). Daardoor kunnen we sneller signalen oppakken en samen werken aan casuïstiek. De eerste opzet voor een betere afstemming is al gemaakt.

Ook willen we zorgen dat ziekenhuizen en politie sneller melding doen bij de GGD. Zo kunnen we mensen die met suïcidale gedachtes rondlopen of een suïcidepoging hebben ondernomen op tijd bereiken. Preventie is hierbij het sleutelwoord. We zijn hier al mee bezig, maar dit is een langdurig proces.

Een andere kans is het vergroten van de samenwerking met de sociale wijkteams. Zij zijn immers de ‘oren en ogen’ van de wijk en kunnen een signalerende rol spelen. Inmiddels (begin 2022) is het MABZ bij negen wijkteams aangesloten. Deze teams hebben daar zelf om gevraagd, omdat zij te maken hebben met cliënten met ernstige psychiatrische problemen en suïcidaliteit. Uitbreiding van de inzet van het MABZ naar alle wijkteams is wenselijk.

Ongeveer 50% van de jongeren met suïcidale gedachtes spreekt daar niet over. Er wél over praten biedt juist bescherming, daarom is het belangrijk tijdig met hen in contact te komen. Sinds eind 2021 is het MABZ een dagdeel per week gedetacheerd bij het Jongerenloket, om in gesprek te kunnen gaan met (potentieel) kwetsbare jongeren met veelal psychische problemen.

Meer informatie?

Neem contact met ons op voor meer informatie over dit onderwerp.